26 juni 2025
De onbalansmarkt is een onderdeel van de elektriciteitsmarkt waarin het verschil tussen de verwachte en de daadwerkelijke vraag en aanbod van elektriciteit in real-time wordt opgevangen. Deze markt wordt beheerd door de netbeheerder (in Nederland: TenneT).
Waarom bestaat de onbalansmarkt?
Elektriciteit moet altijd in evenwicht zijn: op elk moment moet het aanbod gelijk zijn aan de vraag. Als dit niet gebeurt, kan het elektriciteitsnet instabiel worden, met mogelijke stroomstoringen als gevolg.
Hoe werkt de onbalansmarkt?
• Producenten en afnemers (bijvoorbeeld energiebedrijven) geven van tevoren hun verwachte productie of verbruik op.
• In werkelijkheid kan het gebeuren dat ze meer of minder produceren/verbruiken dan gepland.
• Dit verschil heet de onbalans.
• TenneT grijpt dan in, door extra elektriciteit in te kopen of af te schalen via aanbieders die flexibiliteit kunnen leveren.
• Voor het leveren van deze flexibiliteit ontvangen partijen een onbalansvergoeding, of ze moeten juist een boete betalen als ze bijdragen aan de onbalans.
Voorbeeld:
Stel een windpark verwacht 100 MW te leveren, maar het waait minder hard en er wordt maar 80 MW geleverd. Dan is er een tekort van 20 MW. TenneT moet dat tekort opvangen. Een gascentrale die snel kan opschalen kan dan inspringen en krijgt daarvoor een vergoeding via de onbalansmarkt.
Belang voor de energietransitie:
Met de opkomst van zonne- en windenergie, die afhankelijk zijn van het weer, wordt de onbalansmarkt steeds belangrijker. Meer flexibiliteit (bijvoorbeeld batterijen of vraagsturing) is nodig om het systeem stabiel te houden.
De onbalansprijzen komen tot stand op basis van de kosten die TenneT maakt om het elektriciteitsnet in balans te houden. Ze zijn dus niet vooraf bepaald, maar ontstaan real-time, afhankelijk van wat er op het net gebeurt.
1. Basisprincipe
Als er op een bepaald moment een tekort of overschot aan elektriciteit is (dus onbalans), dan moet TenneT snel handelen. Dit gebeurt door het aansturen van partijen die flexibiliteit aanbieden, zoals:
• Snelle gascentrales
• Batterijen
• Grote industriële gebruikers die tijdelijk kunnen afschakelen
De kosten of opbrengsten die TenneT hierbij maakt, vormen de basis voor de onbalansprijs.
2. Er zijn twee onbalansprijzen:
TenneT publiceert per 15 minuten twee onbalansprijzen:
|
Onbalanssituatie bij jouw levering/verbruik |
Onbalansprijs die je betaalt/ontvangt |
|
Je helpt de balans herstellen |
Je krijgt een positieve vergoeding (goedkoper tarief) |
|
Je verergert de onbalans |
Je betaalt een hogere onbalansprijs (boete) |
3. Hoe wordt die prijs precies berekend?
TenneT maakt gebruik van twee soorten maatregelen:
• Regelvermogen: vooraf gecontracteerde reserves die op afroep beschikbaar zijn (via de FCR, aFRR en mFRR-markten)
• Niet-gecontracteerde inzet (prijsstellend): als het regelvermogen niet genoeg is, schakelt TenneT andere partijen in die flexibiliteit aanbieden, vaak tegen hogere kosten
De duurste maatregel die TenneT inzet om het systeem te balanceren bepaalt de onbalansprijs. Dit kan dus erg fluctueren.
4. Voorbeeld:
Stel het is 18:00 uur en er is plotseling een tekort aan stroom van 100 MW. TenneT schakelt een aantal gascentrales in:
• Centrale A vraagt €150/MWh
• Centrale B vraagt €180/MWh
• Centrale C vraagt €200/MWh
De prijsstellende maatregel is Centrale C met €200/MWh → dus dat wordt de onbalansprijs voor die periode.
5. Waarom is dit systeem belangrijk?
• Het beloont partijen die het net helpen balanceren
• Het straft partijen die afwijken van hun planning en zo onbalans veroorzaken
• Het stimuleert flexibiliteit in het energiesysteem (batterijen, vraagsturing, enz.)
Gisteren bij ons ook weer wat onbalans met meer productie dan verbruik
Vandaag een dag gestart met regen en bewolking. Morgen weten wat de dag van vandaag gaat brengen.
