19 september 2024
(Sinds mei 2025 zijn wij ondernemer is stroom. Hierdoor is onze interesse gewekt in alles wat met elektrificatie te maken heeft. Daarom schrijven wij deze algemene Blogs. Bezoek ook onze blogs waarin wij over onze situatie, met zonnepanelen, thuis batterij, elektrische auto en ervaring schrijven)
Verandering in verhouding zon- en windenergie bij de overstap van zomer naar herfst in Nederland
Met de komst van de herfst verandert in Nederland niet alleen de temperatuur en het weerbeeld, maar ook de dynamiek tussen zonne-energie en windenergie. Terwijl de zomermaanden vooral gekenmerkt worden door veel zonuren en daardoor een hoge zonne-energieproductie, schuift de balans in herfst en winter richting windenergie. Wat zijn die factoren die dit veroorzaken? Wat de data laat zien, en welke uitdagingen en kansen dit biedt voor de Nederlandse energietransitie.
Wat zeggen de cijfers?
- In 2023 bestond ongeveer 24% van de hernieuwbare energie in Nederland uit zonne-energie, en 31% uit windenergie. De productie van hernieuwbare elektriciteit is in 2024 gestegen, mede dankzij wind- en zonne-energie. Vooral windenergie op zee nam flink toe.
- Zonnestroomproductie piekt typisch in de maanden mei t/m augustus. In de herfst neemt die productie af door minder zonuren, daglichtduur, en vaak ook meer bewolking
- Aan de andere kant stijgt windenergieproductie vaak in herfst en winter doordat er meer wind is, vooral op zee. Er zijn “duisterluwte”-periodes: dagen of meerdere dagen lang weinig zon én weinig wind, waardoor de opwekking van hernieuwbare elektriciteit sterk daalt.
Waarom verandert de verhouding?
- Zonneschijn neemt af
In herfst en winter zijn de dagen korter, de zon staat lager, en bewolking komt vaker voor. Dit betekent dat zonnepanelen minder zoninstraling krijgen en overdag minder uren effectief elektriciteit produceren. - Meer wind & stormen
De herfst brengt vaker winden uit zee, stormachtige omstandigheden en grotere weersystemen (fronten) die wind produceren. Daardoor stijgt de productie van windturbines, zeker die op zee, waar de wind consistent en krachtiger is. - Temperatuur- en weersinvloeden op efficiëntie
Zonnepanelen werken over het algemeen beter bij koelere temperaturen dan bij heel hoge warmte (mits de zon sterk is). Maar bewolking en mist kunnen het rendement sterk verminderen. Aan de andere kant gaan windmolens meestal beter werken bij koelere seizoenen met meer wind. - Netcongestie, flexibiliteit en opslag
Omdat zon-energie in de zomer soms piekt (veel zon + weinig vraag ’s middags), en windenergie piekt in de winter, ontstaan er periodes waarin het elektriciteitsaanbod en de vraag niet synchroon lopen. Zonder voldoende opslagcapaciteit of flexibele systemen (zoals vraagsturing, batterijen, of elektrolyse voor waterstof) kan productie verspild worden of moeten wind- of zonne-installaties gedeeltelijk afgeschakeld worden.
Gevolgen van de verschuiving
- Prijsfluctuaties op de elektriciteitsmarkt: Tijdens periodes met weinig zon én weinig wind (“duisterluwte”) stijgen de prijzen doordat er teruggevallen wordt op conventionele productie (gas, kolen) of import.
- Hogere vraag naar flexibiliteit: Systemen die vraag kunnen aanpassen (vraagrespons), opslag (batterijen, waterstof), of slimme koppeling met andere sectoren (warmte, mobiliteit) worden cruciaal.
- Beleidsimplicaties: Bouwen van meer windparken (vooral op zee), opschaling van opslag, netverzwaring, en ondersteuning voor zonne-energie blijft noodzakelijk. Ook moeten regio’s plannen maken om deze seizoensvariatie op te vangen.
- Duurzaamheid en betrouwbaarheid: Voor een stabiele en duurzame energievoorziening is het belangrijk dat Nederland niet alleen inzet op de groei van zon of wind afzonderlijk, maar op een gebalanceerd mix, versterkt met opslag en slimme technologieën.
Kansen en wat er verbeterd kan worden
- Opslagtechnologie: Batterijen, grootschalige systemen, en power-to-gas of power-to-hydrogen kunnen overtollige energie opslaan en beschikbaar maken in perioden met weinig zon/wind.
- Netinfrastructuur: Versterking van netwerken, het koppelen van offshore windparken, en investeringen in slimme netten (smart grids) die beter kunnen omgaan met variabele opwek.
- Diversificatie van bronnen: Naast zon en wind zijn andere hernieuwbare bronnen zoals biomassa, warmte/koude-opslag, geothermie etc. belangrijk om fluctuaties op te vangen.
- Beleid & regelgeving: Stimuleringsmaatregelen (subsidies, SDE++, salderingsregeling etc.), duidelijke lange termijn planning, en tariefstructuren die flexibiliteit stimuleren (bijv. prijsprikkels op momenten van drukte vs overschot).
De overgang van zomer naar herfst leidt in Nederland tot een duidelijke verschuiving in de verhouding tussen zonne-energie en windenergie: zon verliest relatief terrein door minder uren zonlicht en meer bewolking, terwijl wind aan kracht wint. Data van recente jaren toont dat windenergie in herfst en winter een grotere bijdrage levert aan de totale hernieuwbare elektriciteitsproductie. Tegelijkertijd ontstaan er uitdagingen: “duisterluwte” periodes, prijsvolatiliteit, en de noodzaak van opslag en flexibiliteit.
Zo hebben wij de flexibiliteit vergroot door de plaatsing van 6 x 5 kWh SolarEdge batterij in combinatie met een flexibel contract bij Frank Energie
Voor Nederland is het essentieel om deze seizoen variatie te onderkennen in energieplanning, om investeringen te richten op zowel groei van wind als zon maar ook op technologieën die kunnen inspringen bij lage opwek. Alleen zo kan de energietransitie betrouwbaar, duurzaam én kostenefficiënt zijn.
Bronnen: CBS, Energieopwek.nl, Duurzaam ondernemen, KNMI, IOPlus.
